تاریخچه امور هوانوردی در افغانستان
چنانچه به همه گان معلوم و هویدا است؛ افغانستان سرزمين كوهستاني و محاط به خشکه میباشد، بنابر خصوصیات تاریخی و اهمیت اقتصادی و جغرا فیائی ان در منطقه، اعمار جاده های مواصلاتی در دراز مدت و کوتا مدت ایجاب وقت و زمان با پرداخت هزینه های گزاف امکان پذیر بود که در شرایط کنونی از حوصله بودجه مالی کشور بعید بنظر میرسد، بمنظور نیل به این اهداف اجتماعی باید که بدیل انرا جستجو کرد، تنها راه بدیل زمینی استفاده از ترانسپورت هوائی میباشد، که با باز نمودن خطوط هوائی در عرضه خدمات ترانسپورتی (انتقال اموال و مسافر) در جهت رفع مشکلات موجوده ترانسپورتی اقدام صورت گیرد.
با تاسيس شركت هوايي آريانا و باختر و خريد طياره‌هاي مورد اطمينان و عصري و تاسيس ميدانهاي هوايي كوچك در اكثر ولايات كشور، اين آرمان برآورده شد.
از چندين سال به اينطرف انكشاف و وسعت وسايل سريع السير حمل و نقل كه پس از جنگ جهاني دوم در دنيا عموميت پيدا كرد. آهسته آهسته این صنعت درافغانستان نيز رواج پيدا كرد. ترانسپورت هوايي براي اولين بار در افغانستان در سال 1923 ميلادي آغاز به كار نمود. در آن زمان از اين وسيله جديد در حمل و نقل مسافرين در يك حد محدود استفاده ميگرديد. زيرا كه تا آن زمان تخنيك هوانوردي هنوز در افغانستان به اندازه كافي پيشرفت نكرده بود و براي حمل و نقل اموال تجارتي مساعد نبود و فقط براي پروازهاي داخلي براي اولين بار مورد استفاده قرار گرفت و برخي از خطوط بينالمللي اجازه عبور از فضاي افغانستان را تقاضا نموده بودند. در سال 1928 ميلادي يك طياره كوچك روسي بين افغانستان و روسيه رفت و آمد مينمود.
قبل از جنگ جهاني دوم در سال 1938 يك طياره سه ماشينه مربوط به شركت لوفت‌هانزاي جرمني از برلين به مقصد كابل و هرات و از آنجا به استقامت جاپان پروازهاي خود را آغاز نمود. در جريان جنگ جهاني دوم كشورهاي آسيايي و اروپايي به طور مستقيم يا غير مستقيم تحت تاثيرجنگ قرارگرفتند وافغانستان هم بي تاثيرنماند، تاثيراين جنگ روي خطوط هوايي تا چندسال بعدهم ادامه داشت.
در اوايل سال 1334 براساس اصولنامه سرمايه‌گذاري از طرف شركت هوايي آريانا با 51 فیصد سرمايه از طرف دولت افغانستان و 49 فیصد از طرف كمپني انديمارد كه بعداً جاي آنرا پان امريكن گرفت؛ طياره‌هاي نوع داكوتا در خطوط داخلي و خارجي به كار انداخته شد. اين طياره‌ها كه ظرفيت 30 نفر را داشت علاوه بر مسافرين براي حمل و نقل اموال تجارتي نيز بكار برده مي شد.
در اواخر سال 1335 رياست هوايي ملكي، به عنوان يك موسسه رسمي دولتي تاسيس گرديد. اولين اقدام اين رياست پس از تاسيس امضاء قرارداد مشترك هوانوردي با پاكستان و تركيه بود و اقدام دومي آن احداث ميدان هوايي بينالمللي قندهار بود.
ميدان هوايي قندهار نظر به موقعيت مناسبي كه دارد فاصله ميان تهران و دهلي را نسبت به مسير ميدان هوايي كراچي 500 مايل كوتاه مي‌نمايد و فاصله گرداگرد خطوط هوايي آسيا را به اندازه كافي كم مي‌نمايد.
در سال 1963 ميدان هوايي بينالمللي كابل عملا براي پروازهاي داخلي و خارجي آماده گرديد. موقعيت كابل بحيث مركز كشور ايجاب مي‌نمايد پروازهاي خارجي به جانب هند، پاكستان، ايران، لبنان و اروپا و همچنان پروازهاي داخلي به شهرهاي كوچك و بزرگ به طور عملي انجام شود. علاوه بر آن ميدان هوايي كابل آخرين نقطه پرواز شركت ايرفلوت روسيه مي‌باشد كه از مسكو حركت نموده و با خطوط هوايي اروپا ارتباط پيدا مينمود.
به همين ترتيب در ديگر ولايات افغانستان هم ميدانهاي هوايي عصري و پيشرفته تاسيس شد و پروازهاي داخلي به شهرهاي مختلف افغانستان عموميت پيدا كرد.
در سالهاي 68-1967 موسسه هوايي باختر افغان در چوكات رياست هوايي ملكي تاسيس گرديد و دو فروند طياره تربوجت از كانادا خريداري شد. همزمان در شهرهاي كوچك نيز كار ساخت ميدانهاي هوايي آغاز گرديد و ولایات، مثل ارزگان، بدخشان، تالقان، باميان، غور و نيمروز كه از پايتخت و مراكز صنعتي دور مانده بودند راه پيشرفت برايشان مهيا شد.
شركت هوايي آريانا در ابتدا با دو فروند طياره از نوع داكوتا DC-3 به فعاليت آغاز نمود بعدا فعاليت خود را با دو فروند طيارهDC-6 دو فروند DC-4 چهار فروند DC-3 يك فروند طياره 440 نوع كالوير و يك فروند طياره مسافربري جت بوئينگ 727 كار خود را ادامه داد.
خطوط مهم هوايي افغانستان:
خط كابل – مزارشريف و ميمنه – هرات
خط كـــــــــابل – قندهــــــار – هــــرات
خط كابل – كندز و مزارشريف – هـرات
در افغانستان كمپني‌هاي خارجي زيادي فعاليت داشتند كه قرار ذیل اند:
كمپني ايرفلوت روسيه كه با استفاده از طياره‌هاي نوع الوشن پروگرام هفته وار به افغانستان داشت كه پس از توقف در تاشكند به مسكو پرواز ميكرد.
كمپني هوانوردي هند INDIEAN AIRLINE كه داراي طياره‌هاي نوع جت بوئينگ بود و به طور منظم هفته‌اي يكبار به كابل پرواز ميكرد.
كمپني هوانوردي ايران (هما) با طيارات نوع جت بوئينگ خود دوبار در هفته به كابل پرواز دارد.
شركت هوانوردي پاكستان(P.I.A) نوع طيارات آن VIS CAUM ناميده ميشد و هفته‌اي دوبار از طريق پيشاور- لاهور و كراچي به كابل پرواز ميكرد.
شركت هوايي بيروت (I.M.A) با استفاده از طيارات DC-6 و DC-4 هفته‌اي دوبار ميان كابل و بيروت بالاي خط هوايي پرواز ميكردند و به طور عموم اموال تجارتي را انتقال مي‌داد.
خطوط هوايي در پيشرفت و رونق تجارت سهم بالايي دارد و هيچ كشوري نمي‌تواند بدون توجه به آن به فكر پيشرفت در اقتصاد و يا هر زمينه ديگري باشد.
بالاخره در سال 1357 وزارت ترانسپورت منحیث یک ارگان، تنظیم فعالیت ترانسپورتی خصوصی و دولتی را بعهده گرفت.
البته در انزمان ترانسپورت هوائی بحیث یک ارگان مستقل بنام ریاست هوانوردی ملکی فعالیت داشت که ان هم به وزارت ترانسپورت ملحق شد.
این وزارت تمام وظایف حمل و نقل اموال و مسافر را در بخش سکتور هوائی و جاده‌ای بعهده داشت.
ریاست هوانوردی ملکی دوباره در سال 1363 از جانب وزارت ترانسپورت جدا و منحیث یک ارگان مستقل دولتی جهت سازماندهی بهتر ترانسپورت هوائی و توریزم ایجاد شد.
بعداً بنابر تصمیم دولت درسال 1384 این دو وزارت دوباره یکجا شده و مشترکاً وظایف انتقال ومسافر را درهر دو سکتور (زمینی و هوائی) به پیش می‌برد.
بنابر پالیسی اداره با سپری شدن زمان محدود توجه نهائی در قسمت ارتقاء ظرفیت کاری کارکنان مربوطه مبذول داشته، البته به همکاری ادارات ذیربط، در مدت زمان تقریبا سه سال اخیر با در نظر داشت نیاز سنجی های اموزشی ضرورت های عصری، در رشته های مختلف در داخل و خارج از کشور زمینه فراگیری علوم معاصر را برای کارمندان خویش فراهم کرده است.
در سال 1392 با انفاذ قانون هوانوردی ملکی که بعد از تصویب شورای محترم ملی به توشیح رئیس جمهور دولت اسلامی افغانستان رسید، اداره مستقل هوانوردی ملکی از تشکیلات وزارت ترانسپورت مجزا و منحیث یک اداره مستقل، دارای تشکیل و بودجه مستقل ایجاد شد. در حال حاضر سقف تشکیل سال 1393 اداره مستقل هوانوردی ملکی به 1292 بست می رسد